Akrabalık bağları, bireyin toplumsal kimliğinin ve sosyal sermayesinin en önemli unsurlarından biridir. Ancak güven, adalet ve iletişim gibi temel ilkeler zarar gördüğünde, hısım hasıma dönüşebilir. Bu durum, sadece bireyler arası çatışmayı değil, aile kurumunu ve toplumsal uyumu da tehdit eder. Bu makalede, hısım–hasım dönüşümünün nedenleri ele alınıp; psikolojik, pedagojik, sosyolojik, politik, milli–manevi ve kültürel çözüm yolları tartışılacaktır.
Psikolojik Perspektif
Nedenler:
Kıskançlık, rekabet ve yetersizlik duyguları (Foster, 2019).
Çocuklukta adaletsizlik ve travmatik aile dinamikleri (Baumeister & Leary, 1995).
Güvenin zedelenmesi, ihanet algısı.
Çözümler:
Aile terapileri ve bireysel danışmanlık.
Öfke kontrolü, empati geliştirme programları.
Duygusal farkındalık eğitimleri.
Pedagojik Perspektif
Nedenler:
Çocuklara adalet, empati ve paylaşma becerilerinin yeterince kazandırılmaması.
Okullarda sadece akademik başarıya odaklanılması, sosyal-duygusal eğitimin ihmal edilmesi (Bronfenbrenner, 1994).
Çözümler:
Sosyal-duygusal öğrenme (SEL) programlarının yaygınlaştırılması.
Ebeveynlik eğitimleriyle aile içi adalet ve eşitlik bilincinin desteklenmesi.
Çocuklara çatışma çözme ve müzakere becerilerinin kazandırılması.
Sosyolojik Perspektif
Nedenler:
Miras ve mal paylaşımında adaletsizlikler.
Sosyoekonomik çıkar çatışmaları.
Toplumsal sınıf farklılıkları ve modern–geleneksel değer çatışması (Durkheim, 1997).
Çözümler:
Aile arabuluculuk merkezlerinin kurulması.
Toplumsal uzlaşı kültürünü destekleyen STK çalışmaları.
Sosyal destek mekanizmalarının güçlendirilmesi.
Politik Perspektif
Nedenler:
Hukuk sistemindeki yavaşlık ve adaletsizlik algısı.
Politik kutuplaşmanın aile ve topluluk bağlarını zedelemesi (Giddens, 2006).
Çözümler:
Şeffaf, hızlı ve hakkaniyetli yargı süreçleri.
Birleştirici politik söylemler.
Aile danışmanlığı ve sosyal hizmet ağlarının devlet destekli güçlendirilmesi.
Milli–Manevi Perspektif
Nedenler:
Milli birlik ve dayanışma değerlerinin aile bağlarında yeterince içselleştirilememesi.
Manevi değerlerin bireysel çıkarların gölgesinde kalması.
Çözümler:
Toplumsal barış ve birlik vurgusu yapan milli değerlerin eğitim ve kültür politikalarında işlenmesi.
Dinî ve manevi öğretiler aracılığıyla affedicilik, hoşgörü ve paylaşımın teşvik edilmesi (Karaman, 2012).
Bayramlar, cenazeler, düğünler gibi milli–manevi ritüellerin dayanışma bilincini güçlendirecek şekilde yeniden yorumlanması.
Kültürel Perspektif
Nedenler:
Geleneksel aile yapısında otoriter figürlerin adaletsiz kararları.
Modernleşmenin getirdiği bireyselleşme ve kopuş.
Aile içi kültürel değer aktarımındaki zayıflık (Geertz, 1973).
Çözümler:
Kültürel değerlerin kuşaklar arası aktarımını güçlendirecek projeler.
Ortak aile geleneklerinin korunması.
Medya ve sanat aracılığıyla toplumsal dayanışmayı yücelten kültürel üretimler.
Sonuç
Hısımın hasıma dönüşmesi, tek boyutlu değil; çok yönlü bir sorun alanıdır. Psikolojik farkındalık, pedagojik eğitim, sosyolojik adalet, politik düzenlemeler, milli–manevi değerler ve kültürel bütünlük bir araya geldiğinde, bu dönüşüm engellenebilir. Kalıcı barış ve aile içi uyum, sadece bireylerin değil, toplumun ve devletin ortak sorumluluğudur.
Kaynakça
Baumeister, R. F., & Leary, M. R. (1995). The need to belong: Desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117(3), 497–529. https://doi.org/10.1037/0033-2909.117.3.497
Bronfenbrenner, U. (1994). Ecological models of human development. International Encyclopedia of Education, 3, 37–43.
Durkheim, E. (1997). The division of labor in society. Free Press. (Original work published 1893)
Foster, J. D. (2019). Envy: Theory and research. Oxford University Press.
Geertz, C. (1973). The interpretation of cultures. Basic Books.
Giddens, A. (2006). Sociology (5th ed.). Polity Press.
Karaman, H. (2012). İslam’ın ışığında günümüz meseleleri. İz Yayıncılık.
